Mentale verzuring: zie je wel de juiste dingen?

Je hebt de overtuiging dat alle mensen in een BMW asociaal zijn en te hard rijden. Op het moment dat je wordt ingehaald op de snelweg door een BMW dan denk je: ‘zie je wel’. Dat je daarvoor ook al bent ingehaald door 10 andere auto’s van willekeurige merken, dat neem je niet waar. Dat komt omdat het niet past in je beeld.

Dit is een typisch voorbeeld van mentale verzuring oftewel de confirmation bias: de neiging om informatie te zoeken, interpreteren, begunstigen en herinneren op een manier die iemands eerdere overtuigingen of waarden bevestigt of ondersteunt.

---

Een voorbeeld: de cijfer reeks

We kennen hem allemaal wel, een cijferreeks waarbij je het volgende getal moet noemen. Meestal is een volgend goed getal noemen voldoende, maar laten we hem 1 stap moeilijker maken: noem een volgend nummer uit de reeks en dan zal ik je zeggen of dat cijfer voldoet aan de reeks of niet. Jij moet vervolgens de regel noemen die van toepassing is op de reeks.

De reeks is 2-4-6-8-??

• Antwoord 1: 10
  • Voldoet aan reeks: Ja
  • Regel: ieder volgend cijfer is +2
  • Regel juist: NEE
• Antwoord 2: 12
  • Voldoet aan reeks: Ja
  • Regel: eerste uit de reeks (2) + vorige cijfer is het volgende cijfer
  • Regel juist: NEE
• Antwoord 3: 6
  • Voldoet aan reeks: Nee
  • Regel: ‘ja, ik wist het eigenlijk wel dat deze niet zou voldoen’

Na 3 antwoorden slaat meestal de wanhoop al toe en gaan mensen ‘willekeurige’ cijfers roepen waarbij ze de regel niet meer kunnen bedenken.

Wat zijn nu algemene kenmerken aan die willekeurige cijfers:

• Mensen streven naar een cijfer dat voldoet aan de reeks omdat ze daarmee waardevolle informatie op te halen. Het is echter zo dat cijfers die niet voldoen je minstens net zo waardevolle informatie kunnen geven.
• Mensen denken een bekend patroon te zien en gaan vanuit dat patroon ook cijfers roepen (we hebben nog nooit meegemaakt dat er iemand op deze reeks niet ‘10’ als eerste antwoord gaf). Volgende antwoorden borduren voort op het antwoord dat ‘goed’ was. Dat iemand 12 roept na 10 komt veel vaker voor dan dat iemand 6 roept.
• We gaan op zoek naar een bekend patroon en dan bij voorkeur ook een patroon dat in de buurt ligt van het patroon dat we menen te zien. We zoeken naar een logica in iets wat we zien als een reeks. We laten alle wiskundige variaties los op de reeks in de hoop iets te ontdekken, maar wel altijd vanuit een bekend patroon. Zo zijn er zelden mensen die -10 als antwoord geven, of 3 of 5 of bijvoorbeeld A
• We zijn constant op zoek naar de bevestiging dat we goed zitten, en horen dat een cijfer niet voldoet is ‘slechter’ dan horen dat een cijfer wel voldoet en de logica van de reeks niet. Het ‘goede’ cijfer geeft ons de bevestiging.

Bovenstaande is een typisch voorbeeld van de confirmation bias. We kunnen alleen denken in waarden die in het patroon zitten dat we al in ons hoofd hebben. En elke bevestiging daarin versterkt het patroon, ongeacht of het nu een juist patroon is of niet.

---

Wat zijn de gevolgen van deze mentale verzuring op software testen?

De grootste uitdaging voor een professionele tester is om zich tijdens het testen niet te laten leiden door de confirmation bias (en alle mogelijke andere biases, maar daar komen we in een latere blog op terug). Doe je dit wel, dan is de kans een stuk kleiner dat je de echte grote problemen(lees potentiele schade) in de software gaat vinden. Daarmee neemt de waarde van je werk enorm af. Sterker nog: als je je niet bewust bent van én kunt ageren op onder andere de confirmation bias, dan kun je geen professionele tester zijn.

Het probleem met biases is echter dat het je niet laten leiden wel gemakkelijk klinkt, maar in de praktijk word je nu eenmaal voornamelijk geleid door je systeem 1 brein [1]  en daarmee is het hebben en volgen van o.a. de confirmation bias een automatisme geworden.

Is het dan niet mogelijk om dit uit te schakelen? Natuurlijk wel!

• Geef toe naar jezelf dat ook jij biases hebt. Doe eens een Harvard impliciete associatie test.
• Creëer bewustzijn over biases (bijvoorbeeld door het volgen van de Certified Specialist in Agile Testing training).
• Blijf oefenen.
• Voer geen denk-kritische handelingen uit als je honger hebt, boos bent, alleen bent of moe bent. Je schakelt op dat moment automatisch naar je systeem 1 en daarmee wordt je denken ‘overgenomen’ door je biases.
• Probeer bij beslissingen/acties te bedenken wat de impact is voor anderen. Kritisch denken verkleint de kans op de valkuilen van biases.
• Probeer bij belangrijke beslissingen of werkzaamheden te rationaliseren in plaats van te vertrouwen op intuïtie.
• Raadpleeg bij twijfel eens iemand anders.

 

‘Biases’ is onderdeel van de training Agile-United Certified Specialist in Agile Testing. Wil je hier als software tester meer over weten of beter in worden, kijk dan op onze site.

 

[1] Thinking Fast and Slow, D. Kahneman, 2011, ISBN 978-0374275631

Naar het overzicht